Zorunlu Karşılık Nedir?

Paramızı banka hesabına yatırdığımızda, bu paraya ne olur, hiç düşündünüz mü?

Bankalar, müşterilerin hesaplarına yatırdıkları paranın, yani mevduatın, bir bölümünü kredi olarak kullandırır. Mevduatın bir kısmını ise, kanunen Merkez Bankasında bulundurmak zorundadır. Bu uygulamaya zorunlu karşılık adı verilir.

Bankaların, topladığı mevduatın ne kadarını ayırmak zorunda olduğuna merkez bankaları karar verir. Bu orana zorunlu karşılık oranı denir. Örneğin, zorunlu karşılık oranı %5 ise, banka topladığı 100 TL mevduat için merkez bankasına 5 TL karşılık yatırır.

Merkez Bankaları Zorunlu Karşılık Oranlarını Neden Kullanır?

İlk olarak zorunlu karşılıklar, bankaları zor durumlara karşı güvence altına alır.

Zorunlu karşılık uygulaması olmayan bir ülkede bir bankadan aynı anda birçok kişinin mevduatını çekmeye çalıştığını düşünelim. Eğer yeterli miktarda para yoksa banka müşterilerine mevduatlarını geri ödeyemez. Böyle bir durum, finansal sistem için risk yaratır. Zorunlu karşılıklar bu tür risklere karşı koruma sağlar.

Zorunlu karşılıkların kullanılmasının ikinci ve günümüzdeki asıl nedeni ise merkez bankalarının bu yolla bankaların verebileceği kredi miktarını etkileyebilmesidir.

Toplam mevduatı 1000 TL olan bir banka düşünelim. Zorunlu karşılık oranı %10’ken bu banka, 100 TL’yi merkez bankasında zorunlu karşılık olarak bulundurur, geriye kalan 900 TL’yi kredi olarak müşterilerine dağıtabilir.

Merkez bankası zorunlu karşılık oranını %15’e çıkarırsa, banka toplam mevduatı olan 1000 TL’nin 150 TL’sini merkez bankasında tutmak zorunda kalır. Müşterilerine kredi olarak dağıtabileceği tutar azalır.

Zorunlu karşılık oranı düşürüldüğünde ise bankalar daha fazla kredi verebilecek duruma gelir.

Bankacılık sisteminin daha sağlıklı işlemesi için başlatılan zorunlu karşılık uygulaması, günümüzde bankaların verebileceği kredi miktarını etkileyebilen bir para politikası aracı olarak kullanılıyor.